Obserwatorium
ul. Gliwicka 6, 42‑674 Kamieniec
Nasze Obserwatorium w Kamieńcu to miejsce spotkań pasjonatów astronomii, gdzie można nawiązać ciekawe kontakty i zdobyć praktyczna wiedzę. Możesz też podzielić się swoim doświadczeniem z innymi obserwatorami.
Zapraszamy Cię do odwiedzenia Obserwatorium PTMA w Kamieńcu, gdzie będziesz mieć okazję poznać tajemnice kosmosu i po prostu pogapić się z nami w niebo!
Obserwatorium, to doskonałe miejsce do obserwacji nieba, z dala od zanieczyszczeń świetlnych, co zapewnia optymalne warunki obserwacyjne. Czyste niebo i malownicza okolica tworzą idealną atmosferę do podziwiania gwiazd i kontemplacji kosmosu.
W roku 2002 Gliwicki Oddział PTMA podjął starania w celu wybudowania Szkolnego Miłośniczego Obserwatorium Astronomicznego. W porozumieniu z dyrekcją Zespołu Szkół Techniczno - Informatycznych w Gliwicach - właściciela teleskopu o średnicy 25 cm, jaki miał stanąć w obserwatorium - PTMA O/Gliwice, podjęło się wyszukania miejsca, w którym obserwatorium mogłoby zostać wybudowane. Jeden z ówczesnych członków Towarzystwa - Jarek Czyż - zaproponował teren Zespołu Szkół w Kamieńcu. Po zapoznaniu się z lokalizacją i porównaniu jej z innymi branymi pod uwagę, Zarząd PTMA O/Gliwice zdecydował o podjęciu rozmów z Dyrekcją ZS w Kamieńcu. Efektem jest trójstronna umowa pomiędzy PTMA O/Gliwice, ZSTI w Gliwicach i ZS w Kamieńcu o utworzeniu Szkolnego Miłośniczego Obserwatorium Astronomicznego.
Teren ZS w Kamieńcu był już miejscem organizacji kilku imprez obserwacyjno-popularyzatorskich, związanych z wielkimi zjawiskami astronomicznymi: tranzytem Merkurego 7 maja 2003, Wielką Opozycją Marsa w sierpniu 2003, tranzytem Wenus 8 czerwca 2004. Relacje z tych imprez ukazały się w programach informacyjnych na antenie TV Katowice. W roku 2004, w ramach budżetu przeznaczonego na rozbudowę Zespołu Szkół w Kamieńcu, Zarząd Gminy Zbrosławice wykonał projekt i wybudował rotundę pod kopułę oraz podstawę pod teleskop przyszłego obserwatorium. Zamontowano również schodki i pomost wokół cokołu pod teleskop wewnątrz budynku.

Początki - zaczęliśmy od przygotowania miejsca pod montaż

Aluminiowy cylinder miał chronić umieszczony na stałe montaż pod teleskop

Ostatecznie montaż - i teleskop - musiał poczekać, aż stanie obserwatorium...



Tymczasem Zarząd PTMA O/Gliwice podejmował starania o zdobycie środków niezbędnych do wykończenia inwestycji, tj. zakup i montaż obrotowej kopuły, wieńczącej budynek obserwatorium.
Niestety, nie uzyskano wsparcia ze strony władz Gminy Gliwice. Wobec takiego obrotu spraw, członkowie gliwickiego Oddziału PTMA wykorzystując środki finansowe, pochodzące ze składek członkowskich, a także dofinansowania - dwóch dotacji w wysokości 1,5 tys. i 1 tys. zł - ze strony KSSE SA - Podstrefa Gliwice, rozpoczęli konstruowanie kopuły własnymi siłami.
W pierwszym etapie wykonano kartonowy "szkielet", który następnie pokryto kilkoma warstwami laminatu. W dalszej kolejności wycięto szczelinę obserwacyjną i osadzono kopułę na pierścieniu ze sklejki, który utrzymuje całą kopułę na układzie jezdnym. Z pierwszych przeprowadzonych prób wynikało, że obrót kopuły nie stwarza żadnych problemów, mimo iż ciężar całej kopuły przekracza 200kg.
Nasze plany przewidywały dokończenie prac w listopadzie i oficjalne otwarcie w grudniu 2005r. Bardzo chcieliśmy, żeby zimowe obserwacje i pokazy nieba można było przeprowadzać z wykorzystaniem obserwatorium.

Wkład własny do budowy - zaczęło się od konstrukcji kartonowego szkieletu przyszłej kopuły





Przymiarka kartonowego szkieletu...

...do budynku

Potem przygotowanie do laminowania

I wreszcie samo laminowanie



Po wycięciu szczeliny

Gotowa kopuła na swoim miejscu!
6 maja 2006 roku - otwarcie
W dniu 6 maja 2006 odbyło się uroczyste otwarcie Szkolnego Obserwatorium Astronomicznego przy Zespole Szkół w Kamieńcu. Wśród zaproszonych gości znaleźli się m.in.: Wiesław Olszewski, Wicewójt Gminy Zbrosławice, dyrektorzy Zespołu Szkół w Kamieńcu - Zdzisław Teperek oraz Zespołu Szkół Techniczno-Informatycznych - Andrzej Rosicki, a także przedstawiciele Polskiego Towarzystwa Miłośnikow Astronomii spoza Gliwic: Prezes Zarządu Głównego PTMA - dr Henryk Brancewicz, członkowie PTMA O/Krakow - Stanisław Świerczynski i Tadeusz Szufa. Obecny był również dr Jerzy Łoik - Prezes Podstrefy Gliwice Katowickiej SSE, który wspomógł finansowo budowę kopuły, oraz pan Jerzy Miśków - reprezentujący firmę C-L sp.z o.o., który udostępnił nam technologię pozwalającą wykonać laminowaną kopułę Obserwatorium.
Uroczystość rozpoczął krótkim wystąpieniem Adam Lipski - Prezes O/Gliwice PTMA. Przedstawił on historię ukształtowania się idei, a także cały proces powstawania Obserwatorium od pierwszych starań o pozyskanie środkow po ukończenie budowy. Wyraził też podziękowania, przede wszystkim władzom Gminy Zbrosławice, a także dyrekcjom obu Zespołów Szkół za przychylność i wielką pomoc podczas realizacji projektu, oraz sponsorom i członkom oddziału PTMA, którzy mieli największy wkład w budowę Obserwatorium. W dalszej kolejności głos zabrał: W. Olszewski, w imieniu władz Gminy Zbrosławice, który zwięźle przyblizył uczestnikom uroczystości przebieg pierwszych rozmów z przedstawicielami PTMA O/Gliwice i poźniejszą realizację planów budowy. Dyrektorzy obu Zespołów Szkół rownież pokrótce opowiedzieli o kolejnych etapach rozwoju idei i powstawania Obserwatorium.
Jako ostatni z zaproszonych gości głos zabrał dr Henryk Brancewicz, Prezes ZG PTMA. W swoim wystąpieniu dr Brancewicz pogratulował gliwickiemu Oddziałowi PTMA oraz Dyrekcjom Zespołów Szkół zrealizowania idei Obserwatorium i zachęcał do dalszego jej rozwoju. Po tych wystąpieniach nastąpiło uroczyste otwarcie Obserwatorium, którego dokonali wspólnie Adam Lipski i Wiesław Olszewski. Następnie dr Brancewicz nadał S.O.A. przy ZS w Kamieńcu imię Jana Śniadeckiego. Odczytał przy tym notę biograficzną Patrona oraz barwnie przedstawił kilka mniej znanych faktów z Jego życia. Po nadaniu imienia miało miejsce uroczyste podpisanie Porozumienia o Działalności Obserwatorium pomiędzy Władzami Gminy Zbrosławice, Zespołem Szkół Techniczno-Informatycznych i przedstawicielami PTMA O/Gliwice. Kolejnym punktem programu był odczyt dra H. Brancewicza nt. znaczenia amatorskich obserwacji astronomicznych dla astronomii profesjonalnej.
W dalszej kolejności nastąpiło pobłogosławienie Obserwatorium przez ks. dr Franciszka Jędraka, po czym zaproszeni goście mogli zwiedzić budynek Obserwatorium. Na tym zakończyła się część oficjalna uroczystości. Zaproszeni goście mogli obejrzeć obraz Słońca rzutowany na ekran słoneczny za pomocą głównego instrumentu Obserwatorium - teleskopu 250/1500 mm oraz porownać go z obrazami, jakie dawał prywatny sprzęt obserwacyjny przywieziony na uroczystość przez członkow PTMA O/Gliwice. Podczas całej uroczystości uczestnikom sprzyjała pogoda. Miła, słoneczna, wiosenna aura pozwoliła przeprowadzić całą imprezę pod gołym niebem, u stóp budynku Obserwatorium. W tym miejscu, w imieniu PTMA O/Gliwice chcielibyśmy jeszcze raz podziękować osobom i reprezentowanym przez nie instytucjom, które miały swój wkład w powstanie Szkolnego Obserwatorium Astronomicznego im. Jana Śniadeckiego.

Wreszcie można obserwować...
Jan Władysław Śniadecki był wszechstronnym uczonym polskim, zajmującym się astronomią, matematyką i fizyką.
Urodził się 29 sierpnia 1756 roku w Żninie. Ukończył Akademię Lubrańskiego w Poznaniu, po czym kształcił się w Akademii Krakowskiej, gdzie w roku 1775 uzyskał tytuł doktora. W 1778 roku rozpoczął trzyletni okres podróży po ośrodkach akademickich w Europie, poszerzając swą wiedzę. Przebywał w Niemczech, w Getyndze, gdzie studiował matematykę u Kästnera, jednocześnie prowadząc obserwacje w tamtejszym obserwatorium. Następnie przez Holandię dotarł do Paryża. Tam przez półtora roku studiował matematykę pod kierunkiem Cousina, a także astronomię, słuchając wykładów Lalande'a. W tym czasie współpracował również z Messierem i utrzymywał kontakty z d'Alambertem.
Dzięki pochlebnym opiniom francuskich uczonych, w 1781 roku Komisja Edukacji Narodowej powołała Śniadeckiego na stanowisko profesora matematyki wyższej i astronomii w Szkole Głównej Koronnej, jak nazwano Akademię Krakowską po reformie kołłątajowskiej. W roku 1782 Śniadecki został sekretarzem Szkoły Głównej Koronnej.
W 1787 roku Jan Śniadecki wyjechał na kilka miesięcy do Anglii, gdzie odwiedził Greenwich, Oxford oraz Slough - obserwatorium Williama Herschela. Wyjazd ten poświęcony był zaznajomieniu się z badaniami astronomicznymi prowadzonymi w tych ośrodkach.
Lata pracy w Krakowie poświęcone były organizacji warsztatu Obserwatorium Astronomicznego w budynku z I połowy XVIII wieku, znajdującego się na terenie urządzanego właśnie Ogrodu Botanicznego. Stamtąd, jeszcze przed oddaniem do użytku wyremontowanego budynku, Śniadecki przeprowadził szereg obserwacji. 4 czerwca 1788 roku obserwował zaćmienie Słońca. 28 kwietnia 1790 roku - zaćmienie Księżyca. Już po zakończeniu remontu budynku (ale jeszcze przed oficjalnym otwarciem placówki), w dniu 10 października 1791 roku Jan Śniadecki wykonał obserwację tzw. korespondencyjnych, czyli równych z obu stron południka wysokości Słońca.
W czasach tych ustalony został program obserwacyjny Obserwatorium Krakowskiego. Obejmował on: położenia Słońca i Księżyca, zaćmienia księżyców Jowisza, przejścia planet dolnych przed tarczą Słońca oraz zakrycia gwiazd i planet, służące do wyznaczania długości geograficznej. Prowadzono też obserwacje momentu południa celem wyznaczania równania czasu, poprawek zegara i błędów ustawienia instrumentu przejściowego. Wykonywano obserwacje położeń planet dla poprawienia teorii ruchu ciał niebieskich. Śniadecki przewidywał także obserwacje komet i - temat, który był wielkim novum w badaniach astronomicznych tamtej epoki - gwiazd zmiennych. Warto dodać, że Jan Śniadecki sprowadził szereg instrumentów na potrzeby Obserwatorium.
Jan Śniadecki był już wówczas uczonym o ugruntowanej w Europie pozycji. Może o tym świadczyć fakt uznania jego uwagi odnośnie błędu współrzędnych Krakowa i Lwowa, podawanych przez wiedeńskie efemerydy w roku 1798. Pozycję tą wzmocniły obserwacje planetoid, wykonywane przez Śniadeckiego. W roku 1801 Piazzi odkrył pierwszą ze znanych planetoid - Ceres (po 24 sierpnia 2006 roku zmieniono jej klasyfikację z kategorii planetoid na planetę karłowatą). Jednakże już w roku następnym astronomowie nie potrafili odnaleźć tego nowego członka rodziny słonecznej na niebie. Do intensywnych poszukiwań "uciekiniera" przystąpili dwaj obserwatorzy - niemiecki astronom Zach oraz J. Śniadecki. To właśnie Śniadecki odnalazł na niebie zaginioną planetoidę, podczas obserwacji w dniu 28 kwietnia 1802 roku. Dokładność obserwacji wzbudziła powszechne uznanie.
Warto dodać, że Jan Śniadecki natrafił podczas poszukiwań zaginionej Ceres na kolejną, nieznaną wcześniej planetoidę. Aby być pewnym swego odkrycia, powtarzał obserwacje i 25 kwietnia pewność tę uzyskał. Jednakże otrzymał wtedy list od Zacha, datowany 9 kwietnia, w którym podano informację, iż tę samą planetoidę wcześniej zauważył niemiecki astronom Olbers i nadał jej imię Pallas. Porównanie obserwacji własnych i Olbersa upewniło Śniadeckiego, że dokonał odkrycia niezależnie. Taką wersję wydarzeń podał Kucharzewski.
W roku 1803 Jan Śniadecki opuścił Kraków, udając się za granicę. Od pewnego czasu trwały już starania Czackiego i Poczobuta, aby sprowadzić Śniadeckiego do Obserwatorium Wileńskiego. Zwłaszcza coraz bardziej podupadający na zdrowiu Marcin Odlanicki Poczobut pragnął przyjazdu słynnego krakowskiego astronoma. Jego celem było oddanie stworzonego przez siebie Obserwatorium Wileńskiego w godne ręce. Cel ten został osiągnięty w roku 1807. Obok funkcji zarządzającego Obserwatorium, Śniadecki dzierżył stanowisko rektora Uniwersytetu Wileńskiego. Godność tę sprawował w latach 1807 - 1815. Natomiast dyrektorem Obserwatorium był jeszcze przez kolejnych 10 lat - do roku 1825.
W Wilnie Śniadecki pracował bardzo intensywnie. Wyniki wykonywanych przez siebie obserwacji publikował w Paryżu i Petersburgu. Wśród tematów jego obserwacyjnych, wileńskich prac znalazły się te, prowadzone również w Krakowie: cztery zaćmienia Słońca, dwa zaćmienia Księżyca, zakrycia gwiazd przez Księżyc, zjawiska w układzie Jowisza, położenia planet i planetoid na tle gwiazd, komety.
Bazując na obserwacji zaćmienia Słońca z dnia 4 maja 1818 roku, wykonanych przez siebie w Wilnie i Bessela w Królewcu, Śniadecki wyznaczył bardzo dokładnie różnicę długości geograficznej pomiędzy tymi miastami (19 minut i 8.2 sekundy; w porównaniu z nowszymi danymi wartość ta jest o ok. 1.5 sekundy za mała). Wśród obserwowanych w Wilnie komet znalazła się również Wielka Kometa z roku 1811, którą opisywał Adam Mickiewicz w "Panu Tadeuszu".
Jan Śniadecki dbał, podobnie jak w czasach działalności w Krakowie, o powiększenie instrumentarium Obserwatorium Wileńskiego. Na Obserwatorium zapisał własną bibliotekę.
Jan Śniadecki, na długo przed wprowadzeniem układu SI, proponował używanie jednolitych jednostek. Był autorem stojących na wysokim poziomie podręczników: "Rachunku algebraicznego teoria" (1783), "Trygonometria kulista analitycznie wyłożona" (1817), "Geografia, czyli opisanie matematyczne i fizyczne ziemi" (1804) oraz rozprawy "O Koperniku" (1802). Zainicjował pierwsze w Polsce studia nad rachunkiem prawdopodobieństwa. W 1784 roku (rok po braciach Montgolfier) wraz z Janem Jaśkiewiczem skonstruował pierwszy w Polsce balon. W filozofii był wrogiem metafizyki i romantyzmu, spekulacji i apriorycznych dociekań. Głównym jego dziełem filozoficznym była "Filozofia umysłu ludzkiego". Na osobie Jana Śniadeckiego wzorowana była postać Starca z ballady "Romantyczność" Adama Mickiewicza. Na cześć uczonego została nazwana jedna z planetoid 1262 Sniadeckia.
1262 Sniadeckia (1933 FE) to planetoida z grupy pasa głównego asteroid, okrążająca Słońce w ciągu 5.21 lat, w średniej odległości 3 j.a. Została odkryta 23 marca 1933 roku przez Sylvaina Arenda.
Jan Śniadecki zmarł w Jaszunach pod Wilnem 9 (lub 21) listopada 1830 roku.
LMT
Źródła, z których korzystałem:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Śniadecki
http://www.wiw.pl/astronomia/a-sniadecki.asp
http://www.um.znin.pl/
Jan Mietelski "200 lat historii Obserwatorium Krakowskiego", Postępy Astronomii, t. 40 nr 3-4/92, str. 101-117
Władysław Dziewulski "Historia astronomii w Uniwersytecie Wileńskim" - Wykład wstępny, wygłoszony w Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie dnia 22 października 1919 r., Postępy Astronomii, t. 41, nr 1/93, str 4-10